Beinn kostnaður einstaklinga vegna heilbrigðismála hefur tvöfaldast á síðustu þremur áratugum hér á landi. Íslensk heimili greiddu 30 milljarða í heilbrigðismál árið 2010. Það er helmingshækkun frá 1980. Fimmtungur af útgjöldum samfélagsins til heilbrigðismála er greiddur úr vasa sjúklinga.
Í septemberlok árið 2013 tilkynnti Björn Zoëga, þáverandi forstjóri Landspítalans, að hann hefði sagt starfi sínu lausu. Hann sagði nokkrar ástæður fyrir uppsögn sinni og nefndi sérstaklega fjárskort spítalans. Nauðsynleg uppbygging væri ekki í augsýn. Björn hafði þá starfað sem yfirmaður á spítalanum í sex ár. Fyrst sem framkvæmdastjóri lækninga og síðar forstjóri. Á þeim tíma hefði spítalinn gengið í gengum miklar breytingar og linnulausan niðurskurð. Nú væri ekki lengra haldið á þeirri braut. Björn kveðst margoft hafa talað um að rekstur spítalans hafi verið kominn að bjargbrúninni. „Ég ætla ekki taka þátt í því að taka fram af brúninni. Ég held að við verðum aðeins að staldra við og einhver annar verði að taka við keflinu til að leiða spítalann í því umhverfi sem verður boðið upp á á næstunni,“ sagði hann í samtali við RÚV.
Landsspítalinn Háskólasjúkrahús varð til árið 2000 þegar Sjúkrahús Reykjavíkur og Ríkisspítalar sameinuðust. Það er um það leiti sem 2-4% sparnaðarkrafa á ári er lögð á spítalann. Þröng fjárhagsstaða heilbrigðismála er því uppsafnaður vandi en ekki aðeins afleiðing efnahagshrunsins í lok ársins 2008.
Eyðum minnst Norðurlanda
Heildarútgjöld Íslendinga til heilbrigðismála eru í kringum níu prósent af landsframleiðslu. Það er lægsta hlutfall allra Norðurlanda. Innan landa Efnahags- og framfarastofnunarinnar er almenna reglan sú að meðal þróaðra ríkja hefur hlutfall þjóðarframleiðslu til heilbrigðismála hækkað jafnt og þétt. Á Íslandi hefur þróunin verið þveröfug og raunar hefur hlutfallið lækkað. Árið 2009 voru útgjöld Íslendinga 9.6% af þjóðarframleiðslu en fjórum árum síðar, árið 2012, var það hlutfall komið niður í 9.1%. Hálft prósent virkar ef til vill ekki mikið við fyrstu sýn en þegar kemur að heilbrigðisútgjöldum telur hvert prómill rúmlega hundrað og fimmtíu milljónir króna. Sé það svo sett í samhengi við útgjöld ársins 2003 sem námu 10.4% af landsframleiðslu birtist okkur myndin af viðvarandi aðhaldi í heilbrigðismálum. Kjaradeila lækna á sér því meðal annars uppruna í langvarandi þreytu heilbrigðisstarfsmanna á aðhaldsaðgerðum og kröfum yfirvalda á sparnaði sem leitt hefur til aukins álags, eldri tækjabúnaðar og atgervisflótta. Þrír ráðherrar ríkisstjórnarinnar undirrituðu nýlega yfirlýsingu um uppbyggingu heilbrigðiskerfisins. Meðal helstu atriða í viljayfirlýsingunni er bygging nýs Landspítala og markviss endurnýjun tækjabúnaðar. Hvoru tveggja er ætlað að bæta starfsaðstöðu heilbrigðisstarfsfólks og þjónustu við almenning. Auknu fjármagni verður veitt til heilbrigðismála og breytingar gerðar í þeim tilgangi að auka skilvirkni í kerfinu. Þá er stefnt að aukinni samvinnu heilbrigðisstofnana og markvissari verkaskiptingu auk þess sem íslenska heilbrigðiskerfið á að verða samkeppnishæft við það sem tíðkast annars staðar á Norðurlöndum. Yfirlýsingin, sem í sjálfu sér vakti litla athygli, var undirrituð af forsætisráðherra, heilbrigðisráðherra og Illuga Gunnarssyni, menntamálaráðherra og starfandi fjármálaráðherra í fjarveru Bjarna Benediktssonar. Við lestur yfirlýsingarinnar er ljóst að hér er um að ræða loforð upp á milljarða, jafnvel milljarðatugi, í formi aukins fjárframlags til heilbrigðismála. Þá er uppbygging nýs spítala sett aftur á dagskrá auk þess sem unnið verður að því að jafna álag, vaktafyrirkomulag og grunnlaun heilbrigðisstarfsmanna svo það verði sambærilegt við Norðurlöndin. Íslenskir læknar og hjúkrunarfólk vinna meira og á lengri vöktum en fólk í sambærilegum störfum frændþjóða okkar.
Framlög til heilbrigðismála eru hæst í Danmörku af Norðurlöndunum en Finnland og Noregur eru hvað næst okkur. Sé ætlunin að Íslendingar fjármagni heilbrigðiskerfið með dönsku hlutfalli af landsframleiðslu er hér um að ræða loforð upp á 34 milljarða, ár hvert, miðað við verðlag ársins 2012. Í samanburði við Noreg er viðbótin tíu milljarðar á ári. Vert er að taka fram að hér er aðeins um framlag til reksturs að ræða en yfirlýsing ríkisstjórnarinnar lofar um leið nýjum Landsspítala. Áætlaður kostnaður við uppbyggingu hans er um 51 milljarður á verðlagi 2009. Vert er að taka fram að aldursuppsetning Íslendinga og annara Norðurlanda er ekki sú sama og því eru hlutfallstölur landsframleiðslu aðeins til viðmiðunar en ekki algildur sannleikur.
Smæðin er dýrari
Það er eðli heilbrigðisþjónustu að henni fylgir gríðarlegur fastur kostnaður auk breytilegs kostnaðar. Það þýðir að almennt er lögð áhersla á að ná fram sem mestri stærðarhagkvæmni. Ísland er örríki og því hneigjast rök til þess að við getum búist við að greiða ákveðinn aukakostnað til reksturs kerfisins vegna smæðarinnar. Krabbameinsfélagið hefur raunar bent á þetta sérstaklega í skýrslu sem félagið lét vinna fyrir sig um Kostnaðarþátttöku krabbameinssjúklinga í eigin heilbrigðisþjónustu. „Sú spurning vaknar hvort ekki þurfi jafnvel enn hærri fjárframlög til að halda uppi jafn góðri heilbrigðisþjónustu á Íslandi og nú er gert í Danmörku, þar sem Íslendingar lifa í landi sem er í senn stærra að flatarmáli, harðbýlla og hefur færri íbúa,“ segir í skýrslunni. Komið er inn á þetta í yfirlýsingu yfirvalda og læknafélaganna og því lofað að tekið verði tillit til sérstöðu Íslands hvað varðar mannfjölda og staðhætti. Yfirlýsingunni rándýru fylgir ekkert kostnaðarmat, né er fé eyrnamerkt starfinu eða tölur settar á boðað aukafjármagn. Reykjavík vikublað reyndi í kjölfar yfirlýsingarinnar að fá skýra mynd af málinu og spurði hvað væri að baki loforðunum upp á nokkra milljarða ár hvert. „Hér er um að ræða viljayfirlýsingu þar sem ríkissjórnin ákveður að snúa bökum saman með samtökum lækna að því að efla og bæta íslenska heilbrigðiskerfið,“ segir í yfirlýsingu heilbrigðisráðuneytisins til blaðsins er leitað var svara um hvaða vinna væri að baki slíkum loforðaflaum. Í stuttu máli segir svarið að á bakvið yfirlýsinguna sé fátt annað en fögur fyrirheit. Björn Zoëga, sá hinn sami og sagðist ekki ætla að taka þátt í að keyra heilbrigðiskerfið fram af bjargbrúnni, mun leiða verkefnahópinn sem skipaður verður vegna þessar vinnu. Þetta var tilkynnt um miðjan febrúar.
„Þetta er til þess að ramma það inn að viljinn er að við stöndum jafnfætis Norðurlöndum,“ sagði Þorbjörn Jónsson, formaður Læknafélags Íslands, um yfirlýsinguna í samtali við Reykjavík vikublað við sama tækifæri. „Með yfirlýsingunni eru ekki tilteknir vegvísar um hvernig við eigum að ná þessu eða að fráteknir séu fjármunir. Þetta er bara hugsað sem almenn yfirlýsing um það hvert við höfum áhuga á að stefna,“ segir Þorbjörn. Sérstaklega er tekið fram að taka eigi tillit til mannfjölda og staðhátta. Ísland er fámennt land þannig að stærðarhagræðingar njótum við ekki.
– Er ekki verið að segja hér að það þurfi meira fé en Norðurlöndin [verja til þessara mála] til að vega upp á móti? „Okkur í Læknafélaginu þótti nauðsynlegt að setja þetta inn. Ef við ætlum að halda upp tiltekinni þjónustu í dreifbýlinu t.d. skurðstofuþjónustu á minni stöðum þá verður hún alltaf fjárhagslega óhagkvæm vegna þess að þú nærð ekki sömu nýtingu og á stærri stað í Reykjavík. Okkur þótti þetta vera nauðsynlegur varnagli út af fámenni og smæð.“
A person should make sure that they talk http://respitecaresa.org/event/554/turkey1/ levitra online to their doctor to ask what types of treatments are available. In contrast, the use of naked gene therapy, a plasmid expressing the human Maxi-K potassium channel, is the only gene therapy treatment to be evaluated in clinical phase I trials to date. cialis online cialis http://respitecaresa.org/event/future-foster-parent-meeting/may-informational-flyer-lm-00000002-1/ The pituitary gland purchase generic cialis http://respitecaresa.org/alterman-generously-donates-quarter-page-ad-for-respite-care/ releases reproductive hormones that stimulate other endocrine glands for the production and release of other reproductive hormones. Get the best item and carry on exactly how you want viagra generic respitecaresa.org them.
– Er þá ekkert annað í hendi með þessari yfirlýsingu en að það er vilji til að hækka fjárframlög? „Þetta er vilji okkar og ríkisins að við stöndum jafnfætis Norðurlöndum varðandi gæði og þjónustu. Það er markmiðið,“ sagði Þorbjörn.
Stjórnarflokkarnir yfirgefa Keynes
Samhliða því að boða stóraukin útgjöld til heilbrigðismála aðhyllast stjórnarflokkarnir tveir brauðmolakenninguna í efnahagsmálum – það er að lægri skattar á fyrirtæki og smærri hlutdeild samneyslu í hagkerfinu leiði til aukinnar farsældar. Samstarfssáttmáli ríkisstjórnar Framsóknar- og Sjálfstæðisflokks boðar miklar skattalækkanir og stefnubreytingu frá því sem var kjörtímabilið eftir hrun. Samstarfsyfirlýsingin tilgreinir raunar þá skatta sem á að lækka og breyta sem skref í þeirri vegferð flokkanna að minnka hlutdeild ríkisútgjalda í hagkerfinu. „Á kjörtímabilinu verður tryggingagjald lækkað, lágmarksútsvar afnumið og tekjuskattskerfið tekið til endurskoðunar. Neysluskattar verða jafnaðir og einfaldaðir og vörugjöld endurskoðuð.“ Að auki er kveðið á um „einföldun“ skattkerfisins og jákvæða hvata fyrir rekstur fyrirtækja. Á tungutaki stjórnmála- og viðskiptalífs þýðir það lægra hlutfallslegt framlag til samneyslu. Aukin festa og aðhald í ríkisfjármálum hefur raunar verið bakbeinið í málflutningi ríkisstjórnarflokkanna þegar kemur að því að svara gagnrýni á harkalega niðurskurðarstefnu flokkanna. Ötulasti málssvari þessar stefnu stjórnarflokkanna er Vigdís Hauksdóttir, formaður fjárlaganefndar, en hún hefur sagt að hvergi verði kvikað frá því markmiði að hér verði ríkið rekið hallalaust – sama hvað til þarf. Þótt fáir efist um ágæti þess að ríkið sé rekið hallalaust er harka stjórnarliða eftirtektarverð sökum þess hve skammur tími er liðinn frá einu stærsta efnahagshruni aldarinnar. Keynesískar hagfræðikenningar þær er almennt hefur ríkt sátt um segja til um að fyllilega eðlilegt – og raunar eftirsóknarvert – sé að reka ríkissjóð með halla til skamms tíma ef slíkt er til þess að jafna efnahagslegar niðursveiflur. John Maynard Keynes er var mikilsvirtur hagfræðingur, og kenningar hans um að ríkisvaldinu bæri að stýra heildareftirspurninni í samfélaginu höfðu mikil áhrif á hagstjórn í heiminum eftir heimsstyrjöldina fyrri. Frægasta bók hans, Almenna kenningin um atvinnu, vexti og peninga, hefur áhrif enn þann dag í dag. Í stuttu máli gengur Keynesk hagfræði út á að út af fyrir sig, geti verið gott að borga hópi manna til að moka skurð einn dag og fylla svo aftur upp í skurðinn næsta dag, til þess eins að koma peningum af stað. Hann mat margföldunaráhrifin vera á milli 2 og 3, sem þýðir að fyrir hverja krónu sem notuð var umfram tekjur á krepputíma, yrðu til verðmæti upp á tvær eða þrjár krónur úti í samfélaginu. Á þessu eru nokkrar breytur sem hafa áhrif á íslenskt hagkerfi og vert er að hafa í huga. Ísland eins og önnur smáhagkerfi er mjög háð inn- og útflutning. Aukin neysla veldur því meiri innflutningi og vonandi aukinni framleiðslu. Margfeldiáhrifin geta því verið örlítið minni en í stærri hagkerfum sem ekki eru jafn háð innflutningi á varningi. Keynes er þannig í raun einn höfundur þeirrar hugmyndar að hið opinbera skuli ráðast í miklar innviðafjárfestingar, og þjónustukaup, á krepputímum umfram skatttekjur. Hér á landi hefur hagfræðingurinn Friedrich August von Hayek verið hvað þekktastur af þeim sem töldu kenningar Keynes ekki fullnægjandi. Hayek er afar áhrifamikill í íslenskri stjórnmálaumræðu, jafnvel langt umfram það sem tíðkast annarsstaðar. Hayek nýtur þó ekki sama almenna hylli meðal hagfræðinga heimsins. Kenningar hans hafa raunar verið notaðar sem röksemd hér á landi fyrir ‘laisse fair’ efnahagsstjórn. Sú túlkun á hugmyndum Hayek er raunar kolröng enda Hayek afar gagnrýninn á slíka nálgun þegar kemur að fjármálageiranum og bönkum. Í ljósi þess hve stutt er frá efnahagshruni, sem til skamms tíma strokaði burt úr hagkerfinu áratug af verðmætasköpun, má leiða að því líkur að ofuráhersla stjórnarflokkanna tveggja á hallalaus fjárlög sé yfirlýsing um að flokkarnir – og um leið ríkisstjórnin – hafi snúið baki við grunnkenningum Keynes. Í tilfelli Framsóknar verður það að teljast pólitísk stórtíðindi enda telur flokkurinn sig tilheyra miðju stjórnmálanna.
Meira en samt minna
Í ljósi þess hve stór hluti heilbrigðismála er af ríkisfjármálum skýtur það skökku við að á sama tíma og ríkið afsalar sér skatttekjum og dregur saman, séu loforð líkt og finna má í yfirlýsingunni, gefin út. Þótt Alþingi fari vissulega með fjárlagavald getur almenningur ætlað að yfirlýsing þriggja ráðherra, undirrituð sem liður í endalokum kjaradeilu við lækna, feli í sér þá ætlun að standa við gefin loforð. Það er ekki flókið að komast að niðurstöðu um hvað er þá á dagskrá. Ef hlutdeild ríkisins á að minnka á sama tíma og hlutdeild heilbrigðisútgjalda skal hækka og ná á hallalausum fjárlögum er ljóst að verið er að boða blóðugan niðurskurð á öðrum sviðum samneyslu. Í ljósi þess að langsamlega stærsti kostnaður ríkisins eru launagreiðslur er fátt annað framundan en uppsagnir starfsmanna eða tilfærsla verkefna til einkaaðila. Það er einkavæðing. Það flækir svo málið að yfirýsingin kveður um leið á um að stefnumótun síðustu fjárlaga verði fylgt eftir.
Fjallað var um hugmyndafræði síðustu fjárlaga í Reykjavík vikublaði í umfjöllun blaðsins og spurt hvað byggi að baki þeirri stefnumótun. „Stefnan eins og hún er kynnt er að það sé mikilvægt að sýna aðhald í ríkisrekstrinum,“ sagði Stefanía Óskarsdóttir stjórnmálafræðingur. „Það var sparnaðarkrafa á flestar opinberar stofnanir. Það er mikilvægt að borga niður erlendar skuldir. Það á að einfalda skattkerfið með því að hækka skatta á mat. Síðan fannst allt í einu eitthvað svigrúm sem hægt var að nýta til að auka útgjöld til nokkurra stofnana. Það var gert með því að Seðlabanki borgaði einhvern arð til ríkisins,“ sagði Stefanía við blaðið. Hún benti á að ríkissjóður sé í miklum vanda vegna þess að það lögðust miklar skuldir á ríkið í kjölfar hrunsins. Þolinmæðin sé hins vegar minni en hingað til. Fólk hafi á árunum eftir hrun verið tilbúið að taka á sig byrgðar vegna þess að það var vandi sem steðjaði að. Þegar stjórnmálamenn hafi svo farið að tala um að allt væri á uppleið þá vilji fólk sjá það í bættum kjörum og aukinni velmegun. Stefnía lýsir hér einmitt vandanum sem steðjaði að Íslandi í kjölfar hrunsins. Við fall íslensku bankanna fylgdi gríðarlegur samdráttur en sökum þess að um skuldakreppu var að ræða reyndist það yfirvöldum illmögulegt að eyða sig út úr kreppu. Við tók því viðvarandi niðurskurður til að uppfylla áætlun um hraða uppgreiðslu skulda. Sú áætlun var mikilvæg til að ávinna Íslandi aftur traust á lánamarkaði. Grundvallarregla hagfræðinnar er að enginn getur í langan tíma útdeilt gæðum sem ekki er innistæða fyrir. Lán eru í eðli sínu frestun þess að greiða fyrir neyslu dagsins í dag með því að leggja framtíðartekjur að veði. Í kjölfar efnhagshrunsins var tiltrú fjarmagnseigenda á framtíðartekjum Íslands svo lítil að hröð uppgreiðsla var það sem til boða stóð. Þetta hefur breyst með aukinni tiltrú á Íslandi. Nú hefur hins vegar tekið við aðhald og hallaleysi af hugmyndafræðilegum ástæðum – ekki endilega efnahagslegum.
Brauðmolakenningin undirliggjandi
„Það eru vísbendingar um að yfirvöld séu að hverfa aftur til kerfis nýfrjálshyggjunar,“ sagði Svanur Kristjánsson stjórnmálafræðingur, við blaðið við sama tækifæri, aðspurður um hugmyndafræði og stjórnmálakenningar að baki fjárlagafrumvarpinu. „Það eru komnar þessar miklu skýrslur frá OECD og Alþjóðabankanum um neikvæð áhrif ójöfnuðarins. Það er að segja að ójöfnuður dragi úr hagvexti. Þessa stefnubreytingu [sem er að baki skýrslunum] sáum við hjá AGS þegar bankinn samþykkti áætlun Íslendinga. Áætlun sem gekk út á að verja hina efnaminnstu.“ Svanur segir að raunar séu fjárlögin í ár í grófum dráttum í samræmi við fyrri stefnu. „Það að leggja niður auðlegðaskattinn er auðvitað ekki ákvörðun þessar ríkisstjórnar. Það var ákveðið áður en hún tók við. Ágreiningurinn er samt falinn í því að brauðmolakenningin er enn í fullum gangi varðandi sjávarútveginn. Þar á ég við þessa stefnu að hlaða undir útgerðarmenn og hlífa sjávarútvegnum við skattlagningu. Það er stefnubreyting frá fyrri ríkisstjórn. Þeir eru að lækka skatt á útgerðina og hugmyndafræðina að baki skattheimtunni.“ Svanur bendir á að það sem hafi breyst er að nú tali stjórnarliðar nokkuð opinberlega fyrir brauðmolakenningunni. „Það er verið að tala opinskátt fyrir brauðmolakenningunni og nýfrjálshyggjunni. Það var undirlyggjandi í sem þeir gerðu áður, en þeir töluðu ekki um það jafn opinberlega,“ sagði Svanur. „Það má auðvitað segja að lækkun veiðigjalda sé í anda brauðmolakenningarinnar,“ segir Stefán Ólafsson félagsfræðingur um fjárlögin. „Ríkisstjórnin hefur þó á móti verið að gera hluti eins og að auka greiðslur í lífeyrissjóði sem kemur á móti. Það er hægt að segja að það sé skýr áherslumunur núna frá því sem var hjá síðustu ríkisstjórn. Þeir eru ekki eins mikið fyrir jöfnunaraðgerðir,“ segir Stefán en segir ríkisstjórnarflokkana tvo ekki hafa gengið eins langt og þeim væntanlega langi. „Áhrifin af því sem þeir eru að gera eru hærri skattbyrði á þá tekjulægri og lækkuð skattbyrði á þá sem eru tekjumeiri. Þetta er samt ekki mikill munur. Svo koma þeir með hækkanir á barnabætur og sennilega verða húsaleigubætur hækkaðar. Þetta slær allt svolítið í sitt hvora áttina,“ segir Stefán. „Í heildina myndi ég ekki segja að þetta væri mikil kúvending,“ segir Stefán. Það eru einmitt þessi misvísandi skilaboð og aðgerðir sem valda því að margir óttast hvað býr að baki nýlegri yfirlýsingu um framtíð heilbrigðiskerfisins.
Á að einkavæða?
Á hveitibrauðsdögum sínum, það er fyrstu hundrað dögunum, afsalaði meirihlutinn ríkinu tekjum upp á 23 milljarða á tveggja ára tímabili samkvæmt útreikningum sem meðal annars byggja á gögnum fjárlagaskrifstofu fjármálaráðuneytisins. Langstærsti hlutinn þar er lækkun á fyrirætluðu veiðigjaldi. Á sama tíma var dýrum aðgerðum lofað. Dýrust þessa aðgerða er skuldaleiðréttingin sem áætluð er um sjötíu milljarðar. Sú upphæð er á pari við tveggja ára innspýtingu til heilbrigðiskerfisins sé ætlunin að vera á pari við Danmörku. Af þessum sökum óttast stjórnarandstaðan að í raun sé verið að boða aukna einkavæðingu í heilbrigðiskerfinu. Loforð sem þessi falli einfaldlega ekki að stefnu núverandi ríkisstjórnar sem boði aðhald í ríkisfjármálum. Svandís Svavarsdóttir, þingkona VG, óskaði eftir sérstakri umræðu um einkavæðingu í heilbrigðiskerfinu í kjölfar yfirlýsingarinnar. Svandís sagði ákvæði yfirlýsingarinnar um að opna þurfi á „möguleika á fjölbreyttum rekstrarformum“ vekja spurningar. „Það kallast reyndar fjölbreytt rekstrarform í þessari yfirlýsingu en það er sama orð og iðulega er notað til að kynna einkavæðinguna til leiks undir rós,“ sagði Svandís. Kristján Þór Júlíusson heilbrigðisráðherra tók fyrir í ræðustól á Alþingi að ætlunin væri aukin markaðsvæðing í heilbrigðiskerfinu. „Ég svara því strax að það er ekki ætlun þess sem hér stendur að gera heilsuleysi og sjúkdóma að féþúfu, það held ég að enginn hafi áhuga á að stunda, hvar sem í pólitík hann er, það er ekki þannig.“ Bjarni Benediktsson, sem hefur sagst vera opinn fyrir auknum einkarekstri í heilbrigðiskerfinu sagðist í samtali við RÚV árið 2014 vera áhugamaður um að auka hlut einkaaðila í að veita opinbera þjónustu. RÚV spurði hann þá sérstaklega út í heilbrigðismál. Árið 2013 hét Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, forsætisráðherra og formaður Framsóknarflokksins, því að ekki kæmi til einkavæðingar í heilbrigðiskerfinu. „Það er ekki verið að tala um að spara hjá ríkinu með því að einkavæða heilbrigðiskerfið,“ sagði Sigmundur í samtali við vefmiðilinn Skástrik. Óttinn við fyrirætlanir yfirvalda þegar kemur að heilbrigðisþjónustu er ekki aðeins að finna meðal andstæðinga stjórnarflokkanna tveggja. Nýlega birti MMR – Markaðs og miðlarannsóknir ehf, niðurstöðu könnunar, sem fyrirtækið framkvæmdi fyrir Pírata, sem sýna að minnihluti almennings treystir stjórnarflokkunum til að reka málaflokka tengda grunnstoðum samfélagsins. Þar á meðal er heilbrigðiskerfið.
Frá fátækralöggjöf til sjúkratrygginga
Hugmyndir um samhjálp fyrir alþýðu manna á Íslandi má rekja allt til þjóðveldisaldar en þá giltu hér á landi ýmis lagaákvæði um fátækraframfærslu. Það kerfi er þó ekki í samræmi við væntingar okkar í dag. Í Grágás var hugað að stöðu fátækra í samfélaginu með ákvæði þess efnis að fjórði bændahjónhluti tíundar, sem var skattur þess tíma, skyldi renna til framfærslu þeirra sem minna máttu sín. Tryggingarákvæði Grágásar voru felld inn í Jónsbók sem kom til sögunnar árið 1281 en sú lögbók gilti í fimm aldir eða allt til 1781. Fyrsta sjúkrasamlagið hér á landi var stofnað 1897, Sjúkrasamlag Reykjavíkur 1909, fyrsti vísirinn að slysatryggingum varð til árið 1903 með bótasjóði sjómanna, fyrstu lög um slysatryggingar voru sett 1925. Tryggingastofnun ríkisins, TR, var stofnuð með heildstæðum lögum um alþýðutryggingar árið 1936. Frumvarpið um Alþýðutrygingar samið af Haraldi Guðmundssyni, þingmanni Alþýðuflokksins. Undanfari lagasetningarinnar var langur því ekki ríkti sátt um ágæti þess að taka upp sameiginlegar tryggingar fyrir landsmenn. Kveðið er á um jafnt aðgengi allra til heilbrigðisþjónustu með lögum um réttindi sjúklinga frá árunum 1997. Almenn sátt ríkir um þessa nálgun í dag, þótt vissulega hafi kerfið mætt fjárhagslegum áskorunum.
Greinin birtist upphaflega í marstölublaði Man magasín árið 2015