Seðlabankastjóri telur almenning ekki bera nægilegt traust til krónunnar og peningastefnu Seðlabankans. Þetta kemur fram í heimildamyndinni Íslenska krónan – allt um minnstu mynt í heimi sem frumsýnd verður í Bíó Paradís á boðssýningu á laugardag en fer í almennar sýningar um helgina og vikuna eftir. Myndin hefur verið í vinnslu síðan vorið 2008 og því er krónunni okkar fylgt í gegnum róstursama tíma. Hér á eftir fylgir dómur um myndina. Þeir sem ekkert vilja vita um framvindu heimildamyndarinnar er bent á að lesa ekki lengra.
Raunar er stórmerkilegt að ekki hafi verið gerð ítarleg heimildamynd um íslensku krónuna áður. Örgjaldmið- illinn okkar sem er allt umlykjandi og hefur áhrif á hegðun, lífsgæði, stjórnmálin og samskipti okkar allra. Líklega stendur krónan okkur of nærri til að við áttum okkur á að hún gæti haft áhugaverða sögu að segja, hvað þá að saga hennar geti sagt okkur eitthvað um okkur sjálf. Við fyrstu sýn er það eins og að sannfæra ungling um að foreldrar hans séu gott efni í heimildamynd, að selja þá hugmynd að nú skuli segja sögu íslensku krónunnar. Það er svo ekki fyrr en foreldrarnir segja sögu sína sem unglingurinn sannfærist um að jú, kannski hafi mamma og pabbi lifað áður en þau tóku að sér þjónustuhlutverk við afkvæmin.
Góð en ekki gallalaus
Þrátt fyrir galla er um góða mynd að ræða og ég mæli með henni. Myndina ættu sem flestir að sjá vegna þess að hún fjallar um málefni sem varðar okkur öll meira en við gerum okkur grein fyrir. Krónan er eins og alkinn í fjölskyldunni sem enginn vill tala um. Þótt að hjá því verðist reyndar ekki komist. Það má minnast á hana en aðeins innan ákveðins ramma. Það er í fínu lagi að bölva fjölskyldumeðliminum svo fremur sem þú takir upp hanskann fyrir hann ef einhver utan fjölskyldunnar gagnrýnir. Ef þú vogar þú þér að tala um augljósan skaða fjöl- skyldumeðlimsins, t.d. að hann valdi trekk í trekk stórkostlegum niður- sveiflum á heimilinu, má bóka að með- virkur fjölskyldumeðlimur stekkur til varnar. „Já en hann hjálpar svo mikið til við tiltektina eftir á túrinn!“ Myndin er skemmtileg og jafnvel sprenghlægileg. Stútfull af upplýsingum og fróð- leik, jafnvel þótt fókusinn sé ekki nægi- lega skýr. Myndin er eins og annað í samfélaginu; fórnarlamb hraða áranna eftir hrun. Náði ekki alveg að aðlagast öllum breytingunum en virkar þó.
Óljós fókus
Íslenska krónan – allt um minnstu mynt í heimi er vel gerð mynd. Hún er skemmtileg og myndmálið er með ágætum. Eins og áður segir verður að viðurkennast að fókusinn er frekar óljós. Maður segir ekki sögu gjaldmiðils – hvað þá minnsta ríkisgjaldmiðils heimsins – á klukkutíma án þess að velja skýran fókus. Myndin er allt í senn saga peninga í stað vöruskipta, gjaldmiðilsins íslenska, verðbólgunnar, hrunsins og afstöðu manna til Evrópusambandsins og íslenskrar sjálfsmyndar svo fátt eitt sé nefnt. Umfjöllunarefnið er vissulega stórt og víðtækt en góðar heimildamyndir segja stóru myndina ásamt smærri og hversdagslegri sögum. Um leið eru minni og tæknilegri angar umfjöllunarefnisins valdir með það í huga að skýra betur heildarmyndina. Því miður tekst myndinni það ekki. Fókusinn er of breiður, vitneskjan of almenn og eftir stendur mynd sem nýtir formið ekki nægilega vel. Íslenska krónan er smekkfull af upplýsingum – lítið um margt en ekki mikið um fátt. Því miður.
Sjálfsmyndapólitík
Krónan sem hluti af íslenskri sjálfsmynd er að mínu mati einhver áhugaverðasta saga heimildamyndarinnar. Sú umræða er um leið nánast hönnuð fyrir heimildamyndaformið fremur en umfjöllun um efnahagsmál eða Seðlabankann. Umfjöllun um efnahagsmál og gjaldeyrisstefnu á nú þegar fastan stað í fréttum og dægurefni. „Ég tel að Íslendingar hafi mjög sterka og ríka þjóðernisvitund en að hún sé ekki bundin við krónuna,“ segir Ólafur Ísleifsson hagfræðingur í myndinni, aðspurður hvort myntin sé einfaldlega nauðsynleg fyrir sjálfsmynd Íslendinga. „Þó eru dæmi um að einstaka maður hafi bundist krónunni að því er virðist tilfinningaböndum, og ég bara vona þá að slíkir aðilar fái þá aðstoð sem þeir þurfa við slíkar aðstæður [upptöku nýs gjaldmiðils]. Við sóttum hérna fram til sjálfstæðis og þá var nú ekki til neitt sem hét íslensk króna.“ Greining Ólafs á svo sannarlega við í ljósi ummæla Vigdísar Hauksdóttur, þingkonu Framsóknarflokksins og formanns fjárlaganefndar Alþingis, í sömu mynd um að: „Íslenska krónan er frekar yfirlýsing um það að við getum rekið okkur sem ríki. Þetta er ekki neitt sálfræðilegt eða neitt þannig. Þetta er hluti af því að vera sjálfstætt ríki, að hafa eigin gjaldmiðil.“ Þetta er áhugaverðasti hluti myndarinnar og þarna var tækifæri til að skapa myndinni tilgang umfram hefðbundna umfjöllun um efnahagsmál. Raunar ber myndin það með sér að einmitt það hafi orðið markmiðið á seinni stigum hennar, það er að fjalla um krónuna sem menningarpólitískt fyrirbæri og spinna sig þannig út í umfjöllun um efnahagsmál. Leifar af upphaflegu markmiði myndarinnar virðast hins vegar þvælast fyrir.
This article discusses some of the ways that level of fitness can be used as a tool so as to improve sexual lowest price for levitra health for a quick relief and recovery. With Zenegra 100mg life is easy and taking one pill a day means that when you send out emails, the subject line is SUPER important and it must be able to get a woman’s attention in some way if she’s going to open it. order cheap viagra http://mouthsofthesouth.com/locations/personal-property-of-mrs-jewell-holmes-deceased/ The dyslexia children are highly creative and very good in solving levitra side effects at three-dimensional problems. Obesity is generic levitra online not only responsible for heart attacks and water retention.
Grindjáninn
Einhver áhugaverðasti viðmælandinn í myndinni er Jón Gauti Dagbjartsson, betur þekktur sem Grindjáninn. Jón Gauti er sjómaður en átti fyrir hrun hlut í parketverksmiðju. Jón Gauti er nánast eins og snýttur út úr nefi sjálfsmyndar okkar allra. Hann er harðduglegur og ævintýragjarn og upplifði ríkidæmi eða eitthvað í líkingu við það. Hann þekkir huggun neyslunnar og mikilla peninga en hefur um leið kynnst því að þurfa að hægja á sér – allavega hefur hann kynnst íslensku útgáfunni af aðhaldi og niðurskurði heimilisbókhaldsins. Hann þekkir sveiflur krónunnar og áhrif þeirra á lán, heimilið og viðskipti.
Horfandi á myndina verður maður þess áskynja að Jón Gauti hafi, eins og svo margir Íslendingar, þurft að horfast í augu við að peningar eru ekki í sjálfu sér lífsgæði ef annað vantar. Í Jóni Gauta er þannig tækifæri fyrir framvindu myndarinnar. Hann er sögumaðurinn sem á eigin skinni hefur upplifað afleiðingar efnahags- og gjaldmiðlastefnu á ‘micro-leveli’ en hans saga er nýtileg til að skýra þjóðhagfræðina, það er stóru myndina í samhengi við þá smáu. Þegar kemur að stóru myndinni hefði mátt vinna betur í vali á viðmælendum. Þegar kemur að því að útskýra breiðar línur og hugmyndafræði er val á viðmælendum fremur fyrirsjánlegt og raunar er fátt sem kemur á óvart í þeim málum. Fjárfestirinn Heiðar Már Guðjónsson er á staðnum enda hefur hann undanfarið lagt mikið í að auka vegferð sína og sýnileika. Seðlabankastjóri og Vigdís Hauksdóttir eru eins og áður segir á staðnum en fulltrúar launafólks eru ekki í myndinni til að ræða gjaldeyrismálin í stærra samhengi. Það verður að teljast mikill veikleiki á mynd sem fjalla á um gjaldmiðilinn í jafn víðu samhengi og markmiðið virðist vera. Launafólk er nú væntanlega sá hópur sem hvað mest finnur fyrir sveiflum örmyntarinnar.
Ríkust, best og fallegust
Í kynningarefni myndarinnar kemur fram að ráðist var í gerð hennar í góðærinu þegar Íslendingar töldu sig einhverja ríkustu þjóð í heimi, því gengi krónunnar var svo hátt. Hugmyndin hafi því verið að bæta þekkingu áhorfenda á hagfræði svo þeir gætu sjálfir metið hvort Íslendingar væru jafn miklir galdramenn og þeir trúa. Þarna birtist annar veikur punktur myndarinnar. Upphaflegt markmið myndarinnar var að fræða almenning sem trúðu í blindni á fjármálasnilld bankamanna. Í millitíðinni varð hrunið og samdráttur og umræðan um efnahagsmál fór frá jaðri til meginstraums. Íslendingar eru einfaldlega afar vel að sér í hugtökum hagfræðinnar, alþjóðapeningamálum og hvers kyns hrunshagfræði sama hversu langt út á jaðrinum hún er. Þær eru fáar þjóðirnar þar sem almenningur er jafn meðvitaður um gengisskráningu eigin gjaldmiðils. Hér skal því ekki haldið fram að Íslendingar séu almennt meistarar í hagfræði eða að meirihlutinn, hvað þá allir, skilji almennilega þá umræðu sem á sér stað um efnahags- og gjaldmiðlamál. Raunar læðist að mér sá grunur að þeir sem flest hagfræðihugtök nota hafi oft ekki hundsvit á því sem þeir sjálfir eru að tala um. Því miður hefur myndin ekki tekið mið af því hversu hratt almenningur varð að skóla sig til í hagfræðihugtökum. Um leið ber myndin með sér að vera á mörkum úreldingar um leið og hún kemur út vegna þess að fókusinn er á efnahagsmál í núinu en ekki stærri mynd eins og sjálfsmyndina eða sögu. Heimildamyndir eiga að úreldast hægar en sjónvarpsmyndir. Formið er því tilvalið til að segja stærri sögur og stærri mynd með sterkari hugmyndafræðilegri nálgun, það er að segja sterkum kenningagrunni. Myndin virðist ekki alveg viss um hvað hún vill í þessu samhengi. Hún er ítarleg en um leið grunn.
Hún er oft jafnvel á mörkum þess að tala niður til áhorfandans sem þó ákvað að gefa heimildamynd um gjaldmiðil tíma sinn í stað hasarmyndar frá Hollywood.
Íslenska krónan – trailer from Litli Dímon on Vimeo.